Przeszukując zasoby Internetu w poszukiwaniu fotografii Ichikawy Danjūrō IX, natrafiłem na interesujący album znajdujący się w kolekcji British Museum. Album zawiera czterdzieści dwie fotografie z lat 1878-1888, przedstawiające aktorów teatru kabuki w rolach, w których wówczas występowali. Fotografie mają popularny wówczas format wizytówkowy (carte de visite), zaś utrwalone zostały w postaci odbitek albuminowych. Pomyślałem, że znalezisko może zainteresować część Czytelników, toteż zamieszczam je w Galerii.

Opis fotografii przytaczam za internetowym katalogiem British Museum. W niektórych przypadkach pod opisem załączam również komentarze i drobne ciekawostki. Począwszy od fotografii 21 w katalogu znajduje się sporo braków i błędów, które – jeśli tylko je zidentyfikuję – staram się korygować, dlatego też do opisów, należy pochodzić z rezerwą, nawet jeśli nie towarzyszy im żaden komentarz. Jako że moja wiedza o kabuki jest bardzo ograniczona, zachęcam Czytelników do komentowania i wskazywania dodatkowych miejsc, w których warto wprowadzić poprawki.

Nim przejdę dalej wyjaśnię tylko, dlaczego wyżej piszę o fotografiach z lat 1878-1888, choć muzeum datuje je na lata 1882-1887. Otóż część fotografii z albumu jest datowana w ich opisach. Najstarsza z nich na 6 miesiąc 11 roku epoki Meiji, co odpowiada 1878 rokowi, najnowsza natomiast na 6 miesiąc 21 roku tejże epoki, co odpowiada 1888 rokowi. Kilka fotografii pozbawionych jest jednak informacji o dacie powstania, stąd też nie ma pewności, czy któraś z nich nie pochodzi z innych lat.

W kwietniu 1887 roku Ichikawa Danjūrō IX, Ichikawa Sadanji I i Onoe Kikugorō V wystąpili w Kanjinchō podczas czterodniowych pokazów teatru kabuki, które zorganizowano w posiadłości ówczesnego ministra spraw zagranicznych Kaoru Inoue dla rodziny cesarskiej. Spektakl ten, który wystawiono pierwszego dnia, obejrzał sam cesarz. Wydarzenie to jest o tyle istotne, że żaden z cesarzy nie oglądał wcześniej spektaklu kabuki, co świadczyło o podniesieniu rangi tej formy teatru.

Na podstawie Kanjinchō Akira Kurosawa zrealizował w 1945 roku film Ci, którzy nadepnęli tygrysowi na ogon (Tora no o wo fumu otokotachi).

Onoe Baikō VI posługiwał się przydomkiem Onoe Einosuke I od stycznia 1885 do maja 1891 roku. Występował wówczas w teatrze Chitose-za (od 1893 roku funkcjonującym jako Meiji-za). Fotografia może odnosić się do spektaklu Suitengū Megumi no Fukagawa z 1885 roku, w którym Onoe wcielił się w Oshimo, lub do Mekura Nagaya Ume-ga-Kagatobi z 1886, w którym wystąpił w roli Oasy.

Pytajnik w opisie jest uzasadniony. Jedynym aktorem, który posługiwał się przydomkiem Onoe Umejirō, jakiego mogę zidentyfikować, jest Onoe Kikujirō III. Czynił on to jednak w latach 1893-1905, od swego debiutu scenicznego do chwili uzyskania statusu nadai.

Opis fotografii jest błędny. W 19 roku epoki Meiji Ichikawa Danjūrō IX dobiegał pięćdziesiątki. Opis odnosi się do fotografii 42.

Opis zdjęcia jest błędny. Na fotografii nie znajduje się Ichikawa Danjūrō IX, aktorzy nie mają też na sobie kostiumów, jakie mogłyby pojawić się w spektaklu poświęconym braciom Soga. Przypuszczam, że opis ten odnosi się do fotografii 24.

Nie mam co prawda pewności, ale jestem skłonny przypuszczać, że na fotografii widnieje aktor wcielający się w Enyę Hangana (historycznego Asano Naganoriego), w którejś ze scenicznych wersji  Chūshingury.

Na fotografii widnieje Ichikawa Danjūrō IX. Przypuszczam, że to właśnie do tego zdjęcia powinien odnosić się wskazany wcześniej błędny opis do fotografii 22: Ichikawa Danjūrō IX jako Soga no Gorō Tokimune w sztuce Yōchi Soga kariba no Akebono (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 14 roku Meiji).

Na fotografii być może rzeczywiście widnieje Nakamura Shikan IV (choć dostrzegam zdecydowanie większe podobieństwo do Onoe Kikugorō V), niemniej nie w roli Yamamoto Kansuke. Opis ten odnosi się do fotografii 36.

Opis fotografii jest błędny – Daiku (cieśla) Rokusaburō to postać męska. Opis ten odnosi się do fotografii 34.

Opis błędny. Na fotografii nie widnieje Ichikawa Sadanji I.

Opis fotografii jest błędny. Być może widniejący na niej aktor wciela się w postać księżniczki Yaegaki, na pewno jednak nie jest to Ichikawa Danjūrō. Podpis powinien znaleźć się przy fotografii 32.

Błędny opis – mowa w nim o postaci kobiecej.

Błędny opis – na fotografii nie widnieje Nakamura Fukusuke IV. Prawidłowy opis do tego zdjęcia znajduje się przy fotografii 29: Onoe Kikugorō V jako Daiku Rokusaburō w sztuce Kodaigata Shinzone Yukata (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 14 roku Meiji)

Opis błędny. Prawidłowy opis znajduje się przy fotografii 27: Nakamura Shikan IV jako Yamamoto Kansuke w sztuce Honchō Nijūshikō (teatr Ichimura-za, 4 miesiąc 21 roku Meiji).

Opis fotografii jest błędny. Na zdjęciu widnieje Ichikawa Gonjurō.

Opis fotografii jest błędny. Nie jestem pewien, ale sądzę, że odnosi się on do zdjęcia 41.

Opis jest błędny. Ichikawa Gonjurō widnieje na fotografii 37.

Opis jest prawdopodobnie błędny. Nie wiem co prawda, jak wyglądał Ichikawa Kodanji V, niemniej aktor z fotografii wygląda na Ichikawę Danjūrō IX.

Pytajnik w opisie jest uzasadniony. Na fotografii nie widnieje Ichikawa Shinzō V (aktor posługujący się tym pseudonimem w latach 1874-1897). Prawidłowy opis został zamieszczony przy fotografii 21: Ichikawa Danjūrō IX jako Watanabe Kazan w sztuce Yumemonogatari Rosei no Sugata-e (teatr Shintomi-za, 5 miesiąc 19 roku Meiji).

***

Poza przyjemnością oglądania archiwalnych fotografii z dzisiejszej odsłony Galerii płynie morał: „Nie ufaj przesadnie podpisom zdjęć w Internecie”. Pozostaje tylko mieć nadzieję, że problem z opisami fotografii dotyczy tylko internetowego katalogu British Museum, a w jego wersji papierowej panuje mniejszy rozgardiasz.

Tekst pochodzi z 2013 roku.