Przeszukując zasoby Internetu w poszukiwaniu fotografii Ichikawy Danjūrō IX, natrafiłem na interesujący album znajdujący się w kolekcji British Museum. Album zawiera czterdzieści dwie fotografie z lat 1878-1888, przedstawiające aktorów teatru kabuki w rolach, w których wówczas występowali. Fotografie mają popularny wówczas format wizytówkowy (carte de visite), zaś utrwalone zostały w postaci odbitek albuminowych. Pomyślałem, że znalezisko może zainteresować część Czytelników, toteż zamieszczam je w Galerii.
Opis fotografii przytaczam za internetowym katalogiem British Museum. W niektórych przypadkach pod opisem załączam również komentarze i drobne ciekawostki. Począwszy od fotografii 21 w katalogu znajduje się sporo braków i błędów, które – jeśli tylko je zidentyfikuję – staram się korygować, dlatego też do opisów, należy pochodzić z rezerwą, nawet jeśli nie towarzyszy im żaden komentarz. Jako że moja wiedza o kabuki jest bardzo ograniczona, zachęcam Czytelników do komentowania i wskazywania dodatkowych miejsc, w których warto wprowadzić poprawki.
Nim przejdę dalej wyjaśnię tylko, dlaczego wyżej piszę o fotografiach z lat 1878-1888, choć muzeum datuje je na lata 1882-1887. Otóż część fotografii z albumu jest datowana w ich opisach. Najstarsza z nich na 6 miesiąc 11 roku epoki Meiji, co odpowiada 1878 rokowi, najnowsza natomiast na 6 miesiąc 21 roku tejże epoki, co odpowiada 1888 rokowi. Kilka fotografii pozbawionych jest jednak informacji o dacie powstania, stąd też nie ma pewności, czy któraś z nich nie pochodzi z innych lat.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki01.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki02.jpg)
W kwietniu 1887 roku Ichikawa Danjūrō IX, Ichikawa Sadanji I i Onoe Kikugorō V wystąpili w Kanjinchō podczas czterodniowych pokazów teatru kabuki, które zorganizowano w posiadłości ówczesnego ministra spraw zagranicznych Kaoru Inoue dla rodziny cesarskiej. Spektakl ten, który wystawiono pierwszego dnia, obejrzał sam cesarz. Wydarzenie to jest o tyle istotne, że żaden z cesarzy nie oglądał wcześniej spektaklu kabuki, co świadczyło o podniesieniu rangi tej formy teatru.
Na podstawie Kanjinchō Akira Kurosawa zrealizował w 1945 roku film Ci, którzy nadepnęli tygrysowi na ogon (Tora no o wo fumu otokotachi).
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki03.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki04.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki05.jpg)
Onoe Baikō VI posługiwał się przydomkiem Onoe Einosuke I od stycznia 1885 do maja 1891 roku. Występował wówczas w teatrze Chitose-za (od 1893 roku funkcjonującym jako Meiji-za). Fotografia może odnosić się do spektaklu Suitengū Megumi no Fukagawa z 1885 roku, w którym Onoe wcielił się w Oshimo, lub do Mekura Nagaya Ume-ga-Kagatobi z 1886, w którym wystąpił w roli Oasy.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki06.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki07.jpg)
Pytajnik w opisie jest uzasadniony. Jedynym aktorem, który posługiwał się przydomkiem Onoe Umejirō, jakiego mogę zidentyfikować, jest Onoe Kikujirō III. Czynił on to jednak w latach 1893-1905, od swego debiutu scenicznego do chwili uzyskania statusu nadai.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki08.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki09.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki10.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki11.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki12.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki13-670x1024.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki14.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki15.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki16.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki17.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki18.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki19.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki20.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki21.jpg)
Opis fotografii jest błędny. W 19 roku epoki Meiji Ichikawa Danjūrō IX dobiegał pięćdziesiątki. Opis odnosi się do fotografii 42.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki22.jpg)
Opis zdjęcia jest błędny. Na fotografii nie znajduje się Ichikawa Danjūrō IX, aktorzy nie mają też na sobie kostiumów, jakie mogłyby pojawić się w spektaklu poświęconym braciom Soga. Przypuszczam, że opis ten odnosi się do fotografii 24.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki23.jpg)
Nie mam co prawda pewności, ale jestem skłonny przypuszczać, że na fotografii widnieje aktor wcielający się w Enyę Hangana (historycznego Asano Naganoriego), w którejś ze scenicznych wersji Chūshingury.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki24.jpg)
Na fotografii widnieje Ichikawa Danjūrō IX. Przypuszczam, że to właśnie do tego zdjęcia powinien odnosić się wskazany wcześniej błędny opis do fotografii 22: Ichikawa Danjūrō IX jako Soga no Gorō Tokimune w sztuce Yōchi Soga kariba no Akebono (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 14 roku Meiji).
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki25.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki26.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki27.jpg)
Na fotografii być może rzeczywiście widnieje Nakamura Shikan IV (choć dostrzegam zdecydowanie większe podobieństwo do Onoe Kikugorō V), niemniej nie w roli Yamamoto Kansuke. Opis ten odnosi się do fotografii 36.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki28.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki29.jpg)
Opis fotografii jest błędny – Daiku (cieśla) Rokusaburō to postać męska. Opis ten odnosi się do fotografii 34.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki30.jpg)
Opis błędny. Na fotografii nie widnieje Ichikawa Sadanji I.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki31.jpg)
Opis fotografii jest błędny. Być może widniejący na niej aktor wciela się w postać księżniczki Yaegaki, na pewno jednak nie jest to Ichikawa Danjūrō. Podpis powinien znaleźć się przy fotografii 32.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki32.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki33.jpg)
Błędny opis – mowa w nim o postaci kobiecej.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki34.jpg)
Błędny opis – na fotografii nie widnieje Nakamura Fukusuke IV. Prawidłowy opis do tego zdjęcia znajduje się przy fotografii 29: Onoe Kikugorō V jako Daiku Rokusaburō w sztuce Kodaigata Shinzone Yukata (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 14 roku Meiji)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki35.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki36.jpg)
Opis błędny. Prawidłowy opis znajduje się przy fotografii 27: Nakamura Shikan IV jako Yamamoto Kansuke w sztuce Honchō Nijūshikō (teatr Ichimura-za, 4 miesiąc 21 roku Meiji).
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki37.jpg)
Opis fotografii jest błędny. Na zdjęciu widnieje Ichikawa Gonjurō.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki38.jpg)
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki39.jpg)
Opis fotografii jest błędny. Nie jestem pewien, ale sądzę, że odnosi się on do zdjęcia 41.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki40.jpg)
Opis jest błędny. Ichikawa Gonjurō widnieje na fotografii 37.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki41.jpg)
Opis jest prawdopodobnie błędny. Nie wiem co prawda, jak wyglądał Ichikawa Kodanji V, niemniej aktor z fotografii wygląda na Ichikawę Danjūrō IX.
![](http://pan-optykon.pl/wp-content/uploads/2020/01/akabuki42.jpg)
Pytajnik w opisie jest uzasadniony. Na fotografii nie widnieje Ichikawa Shinzō V (aktor posługujący się tym pseudonimem w latach 1874-1897). Prawidłowy opis został zamieszczony przy fotografii 21: Ichikawa Danjūrō IX jako Watanabe Kazan w sztuce Yumemonogatari Rosei no Sugata-e (teatr Shintomi-za, 5 miesiąc 19 roku Meiji).
***
Poza przyjemnością oglądania archiwalnych fotografii z dzisiejszej odsłony Galerii płynie morał: „Nie ufaj przesadnie podpisom zdjęć w Internecie”. Pozostaje tylko mieć nadzieję, że problem z opisami fotografii dotyczy tylko internetowego katalogu British Museum, a w jego wersji papierowej panuje mniejszy rozgardiasz.
Tekst pochodzi z 2013 roku.